Przepisywanie historii chińskich reform na nowo?

O przemówieniu Wang Huninga w rocznicę urodzin Hua Guofenga.

 

W niedzielnym wydaniu „Dziennika Ludowego” opublikowano artykuł omawiający sylwetkę polityczną Hua Guofenga. Z pewnością to mniej znana, niż Mao Zedong czy Deng Xiaoping, postać historii Chińskiej Republiki Ludowej a jednak kierownictwo, w roku 100-lecia Komunistycznej Partii Chin zdecydowało się „odświeżyć” byłego lidera i nadać mu nowe znaczenie w oficjalnym dyskursie. Co zostało pominięte w oficjalnej narracji partyjnej i jakie wnioski możemy wyciągać po przemówieniu Wang Huninga, czołowego ideologa KPCh?

Dominik Mierzejewski

16 lutego obchodzono 100-lecie urodzin Hua Guofenga. To stworzyło naturalne podstawy do przypomnienia jego historii. 21 lutego, w niedzielnym wydaniu „Dziennika Ludowego” opublikowano tekst Wang Huninga, członka Stałego Komitetu Biura Politycznego, odpowiedzialnego za ideologiczną formację kadr Komunistycznej Partii Chin. Poza standardowym omówieniem biografii i charyzmatycznych działań Hua Guofenga, sporo uwagi poświęcono aresztowaniu „bandy czworga”, wkrótce po śmierci Mao Zedonga, przez służby podległe ówcześnie Hua Guofengowi. Podkreślono zatem rolę, nie tyle reformatora, ale polityka, który stabilizował sytuację polityczną, zdaniem Wang Huninga, torując drogę do reform, promowanych przez grupę technokratów związanych z Deng Xiaopingiem. Nazwisko Deng nie pojawia się jednak w tekście ani razu. Mimo z pozoru koncyliacyjnego tonu profesora Wang Huninga rzeczywistość tamtej dekady była zgoła odmienna.

Hua Guofeng i Deng Xiaoping mieli całkowicie odmienną wizję pomaoistowskich Chin. Hua, blisko dwie dekady młodszy od Denga, został namaszczony na następcę przez Mao Zedonga. 21 stycznia 1976 r., po śmierci Zhou Enlaia, Biuro Polityczne wyznaczyło Hua Guofenga na stanowisko pełniącego obowiązki premiera. A na początku lutego rozpoczęto propagandowe ataki na Deng Xiaopinga, wówczas wice premiera. W wyniku dyskusji politycznej zmuszono Deng Xiaopinga do samokrytyki, w której podkreślał, iż jego celem nie była krytyka „rewolucji kulturalnej” ani też negowanie pozycji przewodniczącego Mao Zedonga. To jednak na niewiele się zdało. Jiang Qing wskazywała, iż Deng popierał krytykę „rewolucji kulturalnej” której autorem był zastępca sekretarza partii na Uniwersytecie Qinghua Liu Bing. Kiedy „chiński Chruszczow nr 2” – jak określano Deng Xiaopinga w czasie „rewolucji kulturalnej”, został usunięty ze wszystkich stanowisk, kampania ustała. W tym momencie Hua Guofeng wygrał swoją pozycję polityczną dzięki milczącemu wsparciu „bandy czworga” (Jiang Qing, Yao Wenyuna, Zhang Chuqiao, Wang Hongwen).

Druga konfrontacja miała miejsce po śmierci Mao, władzę sprawował Hua Guofeng i promował kampanię „dwóch każdych (dwóch aksjomatów)”: „za każdą decyzją przewodniczącego Mao podążamy, każdą decyzję wspieramy”. Taka polityka miała za zadanie utrzymanie władzy, ale też ograniczenie możliwości reform i otwarcia, forowanych przez grupę technokratów. Hua przejmował partię liczącą 38 milionów członków z czego ponad 18 milionów weszło do struktur w czasie „rewolucji kulturalnej” a on jawił się jako jedyna siła rewolucyjna umożliwiająca kontynuację drogi maoistowskiej. 24 maja 1977 r. Deng wystąpił z listem do centralnego kierownictwa, w którym krytykował kampanię „dwóch każdych/aksjomatów”. Argumentował, że Marks, Engels czy nawet Lenin i Stalin, nie mówiąc o Mao, adoptowali ideologię do zmieniającego się otoczenia a Mao byłby zadowolony gdyby po jego śmierci uznano, że w tylko w 30% się mylił (zasada san qi kai 三七开). Podczas gdy Hua Guofeng proponował bezkrytyczną implementację myśli „wielkiego sternika”. Kiedy w lipcu 1977 r. zrehabilitowano Deng Xiaopinga kampania „dwóch każdych/aksjomatów” stała się głównym elementem polemiki ideologicznej. Technokraci nie zgadzali się na skokowy rozwój gospodarczy, motywowany przesłankami politycznymi i odrzucali walkę klasową jako źródło chińskiego sukcesu. Zorganizowali zaplecze intelektualne którym miał kierować Hu Yaobang a głównym zadaniem było przekonywanie do konieczności reform i otwarcia. W maju 1978 r. na łamach wydawnictwa Centralnej Szkoły Partyjnej „Trendy teoretyczne” rozpoczęto nową teoretyczną dyskusję „praktyka jako jedyne kryterium prawdy”. Ponadto zmiany były również kreowane oddolnie przez bunty rodzin chłopskich z prowincji Anhui czy „eksperyment syczuański” Zhao Ziyanga. Presja społeczna spowodowała, iż konieczne było odejście do drogi permanentnej rewolucji Mao, lansowanej przez Hua Guofenga a on sam musiał pożegnać się z zajmowanymi stanowiskami. Co interesujące wtedy odbył się „proces stulecia” który uznał „bandę czworga” winną błędów „rewolucji kulturalnej”: tym samym zakończył się kilkuletni proces przejmowania władzy przez Deng Xiaopinga.

Tyle tytułem sprostowania faktów historycznych. Z punktu widzenia obecnej sytuacji należy zwrócić uwagę na dwa problemy. Reaktywacja postaci Hua Guofenga sugeruje, że w roku 100-letniej rocznicy oficjalna narracja musi podkreślać „jedność”, której w obliczu rosnącej pozycji politycznej Xi Jinpinga może brakować – analogicznie do sytuacji z okresu maoistowskiego, kiedy dominująca rola Mao Zedonga kreowała przestrzeń do frakcyjności w partii. Zatem stabilizacja będzie istotniejsza niż rozwój. Symptomatyczne jest, iż w tekście Wang Huning wyliczając cztery przesłanki naśladowania Hua przypomina, iż kadry partyjne powinny „postępować zgodnie z wolą przewodniczącego Xi Jinpinga”. Hua Guofeng, który promował kampanię „dwóch każdych/aksjomatów” jest idealnym wzorem naśladującego, wówczas naśladującego przewodniczącego Mao Zedonga a teraz wskazującego drogę do „naśladowania” Xi Jinpinga. I druga sprawa odnosząca się do przyszłej tranzycji władzy. Sugeruje to, iż podobnie jak Mao Zedong wskazał następcę – Hua Guofenga, taka sytuacja będzie miała miejsce w przyszłości, kiedy to Xi Jinping, bez konsultacji, wskaże następcę który przejmie stery Chińskiej Republiki Ludowej. Takie podejście ma zapewnić pokojowe przejęcie władzy po Xi Jinpingu a jak wiemy te okresy w historii Komunistycznej Partii Chin nie charakteryzowały się harmonią w centralnym kierownictwie.