data publikacji: 17 lipca 2020
tekst: Jędrzej Janicki (16.07.2020)
Pablo Picasso niewątpliwie wielkim malarzem był. Wielkim dramatopisarzem za to raczej nie był – bez ogródek stwierdza to sama Grażyna Bacewicz1, która przerobiła w formę baletową jedyną sztukę teatralną napisaną przez najsłynniejszego w historii kubistę2. Sztuka, do której libretto napisał Mieczysław Bibrowski, pierwotnie nazywała się Pożądanie schwytane za ogon (napisana przez Andaluzyjczyka w trzy styczniowe noce 1941 roku – cóż, pośpiech nie zawsze bywa dobrym doradcą), natomiast Bacewicz sprawę nieco uprościła i wspomniany już balet zatytułowała po prostu Pożądanie3. Sam tekst Picassa dla Bacewicz tak wielkiej roli jednak nie odgrywał, gdyż powstały balet miał być wspomnianą sztuką jedynie inspirowany. Historyczna ciekawostka, za którą uznać należy sztukę teatralną Picassa, przetrwała jednak nie tylko w balecie Bacewicz, lecz również w plakacie Iwo Dobieckiego, który temu przedstawieniu towarzyszył.
Projekt Dobieckiego wydaje się być sprzężony ze scenografią do samego baletu. Nie ma w tym nic dziwnego, niektórzy nazwaliby to być może „zawodowym zboczeniem”, gdyż Dobiecki był absolwentem scenografii warszawskiej ASP. Co ciekawe, autorem scenografii do baletu Bacewicz został Andrzej Kreütz-Majewski4 – scenograf i plakacista, którego dzieła posiadamy w naszej Kolekcji. Plakat i scenografię łączą nieregularne, nieco postrzępione i w gruncie rzeczy dość przerażające formy o charakterze bliżej nieokreślonym – ni to organicznym, ni to demonicznym5. Dobiecki potęguje pewne poczucie grozy monochromatycznym czarnym tłem i diabelsko czerwonymi literami. Sama wizja Dobieckiego niewątpliwie niesie w sobie również pewien silnie erotyczny wymiar, obok którego nie da się przejść obojętnym. Ciekawy efekt stanowi także bardzo skromne wkomponowanie w strukturę obrazu graficznego oznaczenia Teatru Wielkiego. Kompozycja Dobieckiego przywodzi mi nieco na myśl prace Trentona Doyle’a Hancocka – zwłaszcza jego dzieło Daj im palec, a wezmą całą rękę (2006 rok)6.
Iwo Dobiecki, choć nie zdobył nigdy aż tak dużego rozgłosu jak niektórzy z innych polskich plakacistów, to pozostaje jednak twórcą ważnym i godnym zapamiętania. Związany głównie z teatrem (pracował dla Teatru Wielkiego w Warszawie oraz dla Teatru im. Żeromskiego w Kielcach, a współpracował chociażby z Teatrem Wielkim w Łodzi czy Teatrem Telewizji) starał się zawsze wnieść pewien nowoczesny powiew do swoich prac.
1 Owa krytyka dzieła Picassa stanowiła jedną z myśli przekazanych przez Bacewicz w ankiecie opublikowanej w numerze 7 „Ruchu Muzycznego” z 1969 roku (https://bacewicz.polmic.pl/pozadanie/).
2 Pomysłodawcą samego tego przedsięwzięcia był jednak Mieczysław Bibrowski – miłośnik sztuki Picassa i tłumacz Pożądania schwytanego za ogon.
3 Szczegółowe informacje dotyczące baletu: Barbara Cisowska, Pożądanie ostatnie dzieło Grażyny Bacewicz, „Ruch Muzyczny” 1973, nr 13, http://encyklopediateatru.pl/artykuly/169437/pozadanie-ostatnie-dzielo-grazyny-bacewicz.
4 Artysta ten do 1995 roku posługiwał się tylko drugim członem swojego nazwiska. W latach 1966–2005 był on naczelnym scenografem Teatru Wielkiego w Warszawie.
5 Zdjęcie ukazujące odpowiedni fragment scenografii: https://archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/-pozadanie-grazyna-bacewicz-1973-03-18-fotografia-/133385/20181.
6 Obraz Hancocka: https://www.artforum.com/picks/trenton-doyle-hancock-10648.