data publikacji: 28 sierpnia 2020
tekst: Jędrzej Janicki (27.08.2020)
O Waldemarze Świerzym powiedziano już bardzo dużo (u nas zob.: Warszawska Jesień 1967, Król Roger 1965). Warto po raz kolejny jednak zwrócić uwagę na dwa aspekty jego twórczości. Co jest nietypowe dla sztuki plakatowej1, chętnie sięgał on po przedstawienia portretowe, które dominowały w bardziej dojrzałym okresie jego twórczości. Głównego wyróżnika jego indywidualnego stylu upatrywałbym jednak w „zdolności łączenia malarskiej swobody z wyrazistością graficznego znaku”2. Odwoływał się chętnie do współczesnych mu trendów malarskich – nic więc dziwnego, że nawiązywał również do pop-artu.
Pop-art stanowi ważny trop w próbie rekonstrukcji stylu twórców Polskiej Szkoły Plakatu (chociażby prace Macieja Żbikowskiego znajdujące się w IF Kolekcji). Wytłumaczyć to może da się faktem, że podczas II Międzynarodowego Biennale Plakatu (1968) prezentowane były prace mistrzów tego gatunku – Andy Warhola, Roya Lichtensteina i Roberta Rauschenberga. Nie wiem oczywiście, co konkretnie pchnęło Świerzego w stronę pop-artu, jednak inspiracje tą stylistyką widoczne są w plakacie Warszawska Jesień z 1969 roku. Autor na białym tle umieszcza nieregularne barwne kształty, które w swym zarysie przypominać mogą nieco obraz rozchodzących się fal akustycznych. Oś przedstawienia wyznacza forma w kolorze żółtym – to ona wyznacza rytm towarzyszących jej figur.
Ciekawym zabiegiem zastosowanym przez Świerzego jest „przełamanie” na dwie części różowej formy położonej jako druga od lewej strony. Burzy to symetrię przedstawienia, ogniskując jednak tym samym uwagę odbiorcy. Właśnie te jednokolorowe plamy barwne uznać można za inspirację dziełami pop-artowymi. Pod całą kompozycją znajduje się napis w języku rosyjskim (ta wersja plakatu kierowana była do tamtejszej publiczności) podający podstawowe informacje dotyczące XIII edycji festiwalu. Kompozycja Świerzego przywodzi mi na myśl lekko skandalizujący obraz Mężczyzna kobieta Allena Jonesa z 1963 roku3.
1 Choć wartość postaci ludzkiej w przedstawieniach plakatowych doceniał Jan Lenica, pisząc, że „najbardziej istotnym przejawem nowych tendencji w plakacie jest chyba wydobycie nowej, zmonumentalizowanej siły wyrazu człowieka, odkrycie w nim niezbanalizowanych pierwiastków emocjonalnych, co jest w pewnym sensie przeciwstawieniem się martwemu schematowi postaci ludzkiej, do dziś jeszcze niekiedy wyglądającemu z plakatu politycznego” (Jan Lenica, Z problemów młodego plakatu, „Przegląd Artystyczny”, 1955, nr 1–2, s. 78).
2 Ewa Gorządek, Waldemar Świerzy, Culture.pl, kwiecień 2006, aktualizacja listopad 2009, https://culture.pl/pl/tworca/waldemar-swierzy.
3 Zob. Allen Jones, Man Woman, 1963, https://www.wikiart.org/en/allen-jones/man-woman-1963.