Zmyłka
Ktoś zbił (lub coś zbiło) kogoś z pantałyku, czyli spowodował lub coś spowodowało, że ktoś został pozbawiony pewności siebie, zmieszał się i nie wiedział, jak zareagować. Zbić kogoś z pantałyku to tyle, co zbić kogoś z tropu, zmylić kogoś, zdezorientować kogoś.
Dlaczego pantałyk?
Czymże był ów tajemniczy pantałyk? Otóż dawniej oznaczał on patyk, kij, laskę używaną do podbijania piłki. Pochodzenie wyrazu nie jest pewne, najczęściej jednak wskazuje się na proweniencję rosyjską, ponieważ powiedzenie ma swój analogiczny rosyjski odpowiednik sbit' s pantałyku. Niektórzy dopuszczają pochodzenie ukraińskie pantalik 'pętla', włoskie puntały, puntaliki od puntale 'trzpień, czyli kolec w klamrze', bawarskie pantl 'pętla, problem do rozwiązania' albo orientalne (np. tureckie - w języku tureckim występuje wiele wyrazów na -łyk, np. szaszłyk, tur. szaszłyk 'potrawa z mięsa' lub azerbejdżańskie pand i przyrostek -lik 'chytrość, wiedza').
Bez piłki
Prawdopodobnie pierwotnie zwrot zbić kogoś z pantałyku miał związek dawną grą polegającą na podbijaniu piłki kijem lub laską, nazywanej patołąkiem lub patołączą (pantałyk byłby więc zmienionym brzmieniowo wyrazem patałąk). Współczesna forma frazeologizmu powstała - jak informuje Agnieszka Piela w Słowniku frazeologizmów z archaizmami - z dawniejszego zbić (piłkę), spaść z patołąku, co znaczyło kiedyś 'pozbawić kogoś piłki', a przenośnie 'pozbawić kogoś pewności siebie'.
Zapomniane słowa
Naukowcy i badacze z Uniwersytetu Łódzkiego nieprzerwanie dzielą się swoją wiedzą. Zachęcamy do zapoznania się z wcześniejszym cyklem UŁ komentuje: Zapomniane Słowa, który przybliżał nieużywane już, jednak nadal piękne i wzbogacające wypowiedzi, słowa takie jak: frymuśny, rozbisurmanić czy fidrygałki. Zachęcamy do lektury.
Uniwersytet Łódzki to jedna z największych polskich uczelni. Misją UŁ jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych, ścisłych, nawet medycznych. UŁ współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba uczących się tutaj studentów z zagranicy, a polscy studenci, dzięki programom wymiany, poznają Europę, Azję, wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Materiał: prof. Rafał Zarębski, Wydział Filologiczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ