Jeden z najbardziej rozpoznawalnych wizerunków Napoleona został przedstawiony przez Jacques’a Luisa Dawida na obrazie zatytułowanym Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda w 1800 roku. Bonaparte na tym obrazie emanuje swym autorytetem, a jego poza zapowiada nadchodzące zwycięstwa. Postawie konia dodaje portretowi dynamiki a także symboliki, koń stojący dęba jest bowiem znanym od starożytności symbolem władzy. Wyryte na kamieniu nazwisko cesarza jest manifestem jego nieprzemijalności.
Jacques Luis Dawid od 1804 roku był nadwornym malarzem Napoleona. W swoich dziełach przedstawia wierne odbicie idei malarstwa klasycystycznego, przepełnionego harmonią i precyzją. Oprócz tego Dawid zajmował się organizacją ceremonii w których uczestniczył Bonaparte, między innymi przygotowaniem koronacji, która odbyła się 2 grudnia 1804r. w Katedrze Notre Dame. Choć nie wszystkie osoby znajdujące się na obrazie były obecne podczas ceremonii, dzieło jest uznawane za bardzo realistyczne świadectwo historyczne, przedstawiające Napoleona w momencie swojej największej chwały. Pobłogosławiony przez papieża, sam dokonuje aktu swojej koronacji a potem ponownie przejmuje przywilej głowy Kościoła i nakłada koronę na głowę swej żony, cesarzowej Józefiny. Ten moment uwiecznił obecny na ceremonii malarz Jacques Luis Dawid na obrazie Koronacja Napoleona. To dzieło sztuki przedstawia 150 postaci i powstawało przez około dwa lata. Artysta zastosował tu ciekawy światłocień, tak by na obrazie najjaśniejszym punktem była sylwetka władcy.
Warto wyróżnić jeszcze jeden portret konny Napoleona, tym razem namalowany przez Piotra Michałowskiego. Polski artysta słynący z portretów konnych prezentuje cesarza oczywiście w towarzystwie siwego ogiera, w charakterystycznej dla napoleońskich przedstawień pozycji, z gestem symbolizującym rozkaz. Michałowski wydobywa esencję z interpretowanych zjawisk, by w jak najczystszej postaci przedstawić dany wizerunek. Umaszczenie konia kontrastuje z barwami pozostałych elementów i tym samym przyciąga wzrok do centralnego punktu obrazu. W tle widnieją sylwetki koni i postaci, co w towarzystwie użytych barw (szarości-pył bitewny) może przedstawiać moment bitwy. Artysta inspiruje się wydarzeniami, by oddać rzeczywisty wizerunek portretowanego. Obraz stanowi także przykład romantycznej interpretacji sztuki przez pryzmat wydarzeń historycznych.
Tematyka napoleońska była jednym z najczęściej podejmowanych przez Michałowskiego motywów. Malarz w swych pracach przedstawiał także sceny batalistyczne z udziałem Napoleona w Bitwie pod Samosierrą. Dzięki temu, sylwetka cesarza-generała stała się dla Polaków symbolem nadziei prowadzącej do odzyskania niepodległości.
Kolejny obraz jest alegorycznym przedstawieniem Polski i jej koneksji z postacią Napoleona. Nadzieja na odzyskanie niepodległości z pomocą francuskiego przywódcy zainspirowała Józefa Peszkę do namalowania obrazu pt. Scena Alegoryczna z Napoleonem, który przedstawia stosunek władcy do naszej ojczyzny. Leżąca u jego stóp kobieta to upersonifikowana Polska, która wspiera się na postaci utożsamianej z Marią Walewską (kochanką Napoleona). Co więcej, w prawym, dolnym rogu widoczny jest symbol białego orła, a nad wyżej wymienionymi postaciami góruje majestatyczna sylwetka Napoleona. Nawet barwy strojów przedstawionych kobiet mają swoją oczywistą funkcję – nawiązują do kolorów polskiej flagi. Jest to interesujące i wyróżniające się wśród podobizn napoleońskich przedstawienie cesarza, ważne ze względu na polski akcent.
Jedno z piękniejszych dzieł malarskich o tematyce napoleońskiej zostało według mnie stworzone przez Jeana-Louisa Gerôme’a. Artysta oddaje w nim manię wielkości i żądzę władzy. Dzieło jest niejako spojrzeniem na spuściznę naszych dalekich przodków. Na obrazie Bonaparte przed Sfinksem ukazane jest spotkanie wielkiego człowieka (choć niskiego wzrostu) z utrwalonym przez wieki wizerunkiem fortuny państwa starożytnego Egiptu. Choć nie widzimy twarzy cesarza, z jego postawy możemy wyczytać dumę. Staje twarzą w twarz z tym, co nieodgadnione i należące do sfery boskiej, jak podają niektóre źródła analizujące symbolikę postaci sfinksa. Artysta w swoim dziele podkreśla tym samym historyczną wagę tej postaci. Bonaparte zestawiony jest ze Sfinksem w samotności, jakby to właśnie on miał przywrócić chwałę majestatycznych władców antyku. Niemniej, za Napoleonem widać cienie innych postaci, które za nim podążają. Jest to zabieg, który urealnia sytuację i odsyła nas do kart historii zatytułowanych ,,wyprawy napoleońskie do Egiptu’’.
Chcąc zrobić wyjątek od majestatycznych i przepełnionych dumą portretów, chcę zwrócić uwagę na obraz, który pokazuje upadek Napoleona. Jego autorem jest Oscar Rex, a tytuł brzmi C’est fini Napoleon Ier a Sainte Hélene. Pochylona, spoglądająca w ziemię sylwetka, przedstawiona na tle zachodzącego słońca, symbolizuje koniec pewnej ery i zarazem wielką zmianę-zarówno w życiu wygnanego, jak i w historii Francji. Dominuje tu przejmujący smutek i uczucie porażki. Napoleon ostatecznie zdejmuje z głowy swój charakterystyczny bikorn i odkłada go na bok, co również stanowi symbol upadku jego chwały.
Klaudia Kościan
Źródła grafik:
pl.wikipedia.org/wiki/Koronacja_Napoleona
pl.wikipedia.org/wiki/Napoleon_przekraczaj%C4%85cy_Prze%C5%82%C4%99cz_%C5%9Awi%C4%99tego_Bernarda_w_1800_roku
pl.pinterest.com/pin/320459329716059854/
histmag.org/napoleon-bonaparte-w-polskiej-sztuce-xix-wiecznej-12417/
www.galeriaklasyki.pl/historyczne/19378-84156-reprodukcja-obrazu-bonaparte-przed-sfinksem.html
info.wyborcza.pl/temat/wyborcza/%C5%9Bwi%C4%99tej+heleny