data publikacji: 23 czerwca 2020
tekst: Jakub Kokoszka (25.04.2019)
W znajdującej się na stronie Archiwum Teatru Wielkiego notce biograficznej Bernarda Ładysza, śpiewaka o skali głosu bas-baryton, możemy przeczytać, że jego wykonanie monodramu Cimarosy Il Maestro di Capella na Scenie Kameralnej stołecznego Teatru Wielkiego „dosłownie doprowadzało widownię do spazmów śmiechu”1. Tak Antoni Wicherek2, dyrygent występujący wraz z Ładyszem, opisuje, jakim ten utwór jest wyzwaniem:
„Il Maestro di Cappella, utwór […] nazwany przez kompozytora intermezzo giocoso, jest muzycznym żartem dla jednego wykonawcy-śpiewaka (bas-baryton) i orkiestry kameralnej. Niemałe trudności wokalne partii Il Maestra, spotęgowane rzeczywistym dyrygowaniem orkiestrą zarówno w ariach, jak w recytatywach, powodują, że ten w zasadzie krótki, dwudziestominutowy utwór wymaga od śpiewaka nie tylko dużej wytrzymałości głosowej, ale i znakomitej kondycji fizycznej. Chyba po raz pierwszy śpiewak ma możność bezpośrednio poznać i docenić problemy pracy dyrygenta i orkiestry. Muzycy zostali w tym utworze specjalnie uhonorowani przez kompozytora, który umieścił ich na scenie. Instrumentaliści są więc nie tylko muzycznie, ale i aktorsko równorzędnymi partnerami bohatera tytułowego. W ten oto sposób Cimarosa spełnia ukryte marzenia śpiewaków – aby choć raz w życiu zadyrygować, i muzyków – aby choć raz w życiu być na scenie aktorem”3.
https://www.youtube.com/watch?v=y4xhoX5oyqw
Na czym polega szczególny humor tego utworu? Il Maestro di Capella przedstawia krótką scenę, w której tytułowy maestro planuje zaśpiewać arię, o ile pozwoli mu na to capella. Utwór ten to zmagania śpiewaka z orkiestrą, które wypełnione są naśladowaniem przez niego dźwięków instrumentów – poprzez które stara się wyjaśnić, czego od niej oczekuje – oraz licznymi wyrazami zawodu: „Litości, co wyprawiacie!”, „Nie! To mi nie pasuje!”. Niestety próba kończy się niepowodzeniem, które zostaje przyjęte z nadzieją, że „być może innym razem się uda”.
Plakat promujący premierę Il Maestra wykonany przez Jana Młodożeńca jest dziełem typowym dla jego stylu – stanowcza gruba kreska, płaskie plamy intensywnego koloru, zharmonizowana i prosta kompozycja. Na obrazie widoczny jest schemat teatru operowego. Na samym dole widzimy łuk będący symbolem sceny, na której widnieją napisy: tytuł Il Maestro di Capella oraz miejsce wydarzenia Teatr Wielki Warszawa. Wokół sceny znajduje się orkiestra przedstawiona tutaj poprzez piktogramy instrumentów, od tej figury odchodzą różnobarwne promienie, a u góry plakatu czytamy odgrodzone od tych promieni czarną kreską nazwisko kompozytora – Domenico Cimarosa.
1 Barnard Ładysz, archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/bernard-ladysz/171819/20181.
2 Sylwetka dyrygenta: https://archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/antoni-wicherek/169419/20181.
3 Antoni Wicherek, Dwa intermezza [program spektaklu], 06.02.1971, Teatr Wielki w Warszawie, http://www.antoniwicherek.pl/index.php/teksty-autorskie/181-dwa-intermezza-livietta-i-tracollo-il-maestro-di-cappella.